‘Fit for School’ programma in de Filippijnen

Promotie van gezondheid op school: meer dan gezondheidsvoorlichting

W.H. van Palenstein Helderman                                                                                              

Decennia lang hebben schoolgezondheidsprogramma’s wereldwijd zich gericht op het overbrengen van kennis door onderwijs, in de veronderstelling dat kennis leidt tot motivatie en gedragsverandering bij kinderen. Maar in de afgelopen decennia(1,2) wees steeds meer erop dat deze veronderstelling niet opgaat. Individuen en dus ook kinderen veranderen hun gedrag niet zo gemakkelijk alleen door informatie. De omgeving is een allesbepalende factor voor gedragsveranderingen en als die omgeving niet de juiste stimuli bevat, verandert het gedrag niet. Dit inzicht is duidelijk verwoord in de Ottawa Charter for Health Promotion(3), waarin beschermende huisvesting, adequate voeding, sanitaire voorzieningen, goed onderwijs en sociale en politieke ondersteuning de bepalende factoren voor gezond gedrag zijn. Pas dan wordt het voor kinderen mogelijk een gezond leven te leiden. Op het World Health Forum in Dakar in 2000 hebben de WHO, UNICEF, UNESCO en de Wereldbank een gezamenlijk initiatief gelanceerd: ‘Focusing Resources on Effective School Health’, het zogenaamde FRESH4-initiatief dat beoogt op scholen gezondheidsactiviteiten te stimuleren die veel verder gaan dan de traditionele onderwijsvormen.

 

Fit for School

In de Filippijnen heeft het FRESH-concept een praktische toepassing gekregen in het ‘Fit for School’ programma, dat zich richt op de meest voorkomende kinderziekten: luchtweginfecties, diarree, worminfecties en tandcariës. Deze ziekten zijn verantwoordelijk voor voortijdig overlijden, ondervoeding, pijn en ongemak (bijna alle tandcariës blijft onbehandeld) en veel te veel schoolverzuim. Wat deze ziekten gemeen hebben, is de oorzaak: gebrek aan hygiëne. De Duitse tandarts, Bella Monse, die werkzaam is in de Filippijnse schooltandverzorging, heeft het ‘Fit for School’ programma in een proefmodel opgezet in een aantal lagere scholen op het zuidelijke eiland Mindanao. Het behelst een aantal simpele,preventieve activiteiten die op school onder toezicht plaatsvinden:

 

 

• Dagelijks handen wassen met zeep
• Dagelijks tandenpoetsen met fluoridetandpasta
• Halfjaarlijkse ontworming met een albendazole tablet

Dit proefprogramma is inmiddels uitgegroeid tot het vlaggenschip van de Filippijnse overheid en is ingevoerd in 19 provincies waar het 2.000.000 kinderen bereikt. Er is inmiddels een heel Filippijns team dat zich bezig houdt met de invoering van het programma in het hele land met het doel in de komende drie jaar 50% van de 13.000.000 kinderen te bereiken5.

 

Kosten

 

De kosten van het ‘Fit for School’ programma zijn laag, omdat de tandpasta lokaal geproduceerd wordt en geleverd in dispensers (goedkoop) en bovendien worden de tandenborstels pas na een jaar vervangen. Er is uit overwegingen van effectiviteit geen reden om tandenborstels vaker te vervangen(6). De fluoridetandpasta wordt regelmatig getest op werkzaamheid (aanwezigheid van vrije fluoride).
De kosten bedragen een halve euro per kind per jaar voor de tandenborstel, tandpasta, zeep en albendazole tabletten.

 

Waar liggen de verantwoordelijkheden

Een duidelijk rolverdeling is belangrijk voor de duurzaamheid van dit programma.
• Op de dagelijkse activiteiten, handen wassen met zeep en tandenpoetsen met fluoridetandpasta, houdt een kind van een hogere klas toezicht. De leerkrachten hebben de eindverantwoordelijkheid die hen is opgelegd door het ministerie van Onderwijs.
• De lokale provinciale overheid is verantwoordelijk voor het jaarlijkse budget voor verbruiksmaterialen.
• Het schoolhoofd en de oudercommissie houden zich bezig met de noodzakelijke voorzieningen, zoals water, tandenborstelhouder en toiletten.
• Het invoeren van het programma op nieuwe scholen is in handen van een Filippijns begeleidingsteam dat betaald wordt door de Duitse ontwikkelingssamenwerking en de industrie.

Op het gros van de scholen ontbreken bij de invoering van het programma de meest basale voorzieningen (water, sanitair). Door dit programma worden de lokale gemeenschap, de overheid en de nieuwsmedia zich ervan bewust dat dit onacceptabel is wil je de gezondheid van schoolkinderen verbeteren.

Het ‘Fit for School’ programma is een prachtig voorbeeld van hoe in de Filippijnen volkgezondheid naar de kinderen toegaat volgens het principe ‘bringing public health to a public place’.

 

                                          Afbeelding 1.